Phơi nhiễm HIV và cách xử lý

Phơi nhiễm HIV do nghề nghiệp của nhân viên y tế là khá rộng rãi, song chẳng hề giả dụ phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây là rủi ro mà mỗi nhân viên y tế phải đối diện.

Bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ mang rộng rãi năm phục vụ trong lĩnh vực phòng chống và điều trị HIV cho biết, ngay thời điểm hiện tại, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là tương đối nhiều lựa chọn, song chẳng hề nếu phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây được xem là 1 rủi ro mỗi nhân viên y tế bắt buộc đối mặt trong suốt thời gian dịch vụ của mình.

trên sự thật, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là tương đối phần đông. (Ảnh minh họa: HIV).

Phơi nhiễm với HIV (exposure) được hiểu là tình huống với giao tiếp có dịch tiết có khả năng mang mầm bệnh HIV. 1 Tình huống được xem là phơi nhiễm có nguy cơ đề nghị thỏa mãn 2 yếu tố:

• Dịch tiết có nguy cơ lây nhiễm, được nói tới phần đông nhất là máu, dịch âm đạo, tinh dịch và sữa mẹ. Những dịch cơ thể thường thì khác như mồ hôi, nước mắt, nước bọt, nước tiểu… được xem là ko với nguy cơ lây nhiễm.
• có chi tiết ngõ vào: Vết thương hở, đâm xuyên da, tiếp xúc vào niêm mạc (mắt, mũi, miệng, âm đạo, hậu môn…).

Do tính chất lặng lẽ và khó nhận thấy của căn bệnh này, hầu hết tình huống phơi nhiễm với dịch tiết của người ko rõ tình trạng huyết thanh kháng HIV đều được xem là “sở hữu khả năng cất mầm bệnh”. Như vậy, những tình huống ko thể xác minh nguồn gây phơi nhiễm như bị kim đâm ở nơi công cộng, bạn tình bất chợt... Đều được xem xét như giả dụ giao tiếp với dịch tiết của người dương tính.

Phơi nhiễm trong cùng đồng được quan tâm xoay quanh 2 tình huống. Lần đầu tiên là phơi nhiễm tình dục lúc quan hệ ko tiêu dùng bao cao su hoặc bao cao su bị vỡ hoặc rách, bị cưỡng dâm. Máy hai là phơi nhiễm qua máu do vết thương đâm phải kim hoặc các vật sắc nhọn vứt ra những khu vực công cùng và mang dính máu xem sét được.

Trong lúc đó, phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế nhiều lựa chọn hơn phần đông. Lạ lùng công việc của họ bắt buộc giao tiếp mang phổ thông dịch tiết mang nguy cơ hơn (dịch ối, dịch não tủy, mủ, dịch màng phổi, dịch màng bụng). Đồng thời họ lại sở hữu tần suất giao tiếp cao hơn qua những thủ thuật như thăm khám, tiêm chích, truyền dịch, chọc hút, phẫu thuật… cần nguy cơ phơi nhiễm cao hơn.

Theo Cơ quan quản lý bệnh tật Mỹ, ước tính hàng năm ở nước này có khoảng 380.000 tình huống nhân viên y tế ở các bệnh viện bị kim đâm. Chính là chưa nói tới những dạng phơi nhiễm khác và những ca phơi nhiễm ở cơ sở y tế chẳng phải bệnh viện. Tại Việt Nam, những tình huống y bác sĩ đỡ sinh cho thai phụ đến độ nước ối dính ướt cả quần áo, các lần cấp cứu mà máu bệnh nhân bắn khắp người chẳng hề là hiếm gặp. Trong lúc đấy xác suất nhân viên y tế mang cơ hội tiếp xúc có bệnh nhân dương tính cao hơn hẳn so sánh mặt bằng dân số chung.

Phơi nhiễm (exposure) là điều kiện buộc phải để dẫn tới nhiễm (infection), mặc dù thế chưa yêu cầu là điều kiện đủ. Ví dụ một gia đình mang người bị bệnh cúm. Trong sinh hoạt hoàn toàn gia đình này đều sẽ ít nhiều sở hữu tiếp xúc với mầm bệnh. Tình huống này được hiểu là họ có phơi nhiễm có mầm bệnh cúm. Mặc dù thế, ko phải số đông thành viên trong gia đình này đều sẽ mắc bệnh cúm, điều này thuộc về vào mức độ giao tiếp và sức khỏe vốn với của mỗi người.

Tình huống đấy cũng giống như đối sở hữu phơi nhiễm và nhiễm HIV. Những yếu tố như đường lây, số lượng virus HIV trong dịch tiết tiếp xúc, miễn dịch của bản thân mỗi người đều sẽ ảnh hưởng lên khả năng chuyển từ phơi nhiễm sang nhiễm.

trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) ước tính, nguy cơ lây nhiễm cho một lần tiếp xúc có nguồn HIV do kim đâm xuyên da vào khoảng 0,3%, dây máu vào vết thương hở hay niêm mạc dao động từ 0,1 tới 0,3%, qua quan hệ tình dục dao động từ 0,1 tới 0,5%. Do đó, sở hữu 1 lần phơi nhiễm, nguy cơ bị lây nhiễm HIV không vừa ý. Giả dụ so với bệnh lây qua máu như viêm gan rất vi B thì chỉ bằng 1/100 và 1/10 đối chiếu viêm gan C.

Phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế phổ thông hơn phổ biến.

Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm

cùng với sự tăng trưởng của điều trị kháng virus bằng thuốc ARV, những nhà nghiên cứu đã thành công lúc phát minh và đưa vào ứng dụng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (Post - exposure prophylaxis - PEP). Đây là 1 can thiệp y khoa dựa vào khả năng ức chế virus HIV của thuốc ARV.

Thông tin về lây nhiễm HIV tiên phát chỉ ra rằng nhiễm HIV toàn thân ko xảy ra ngay lập tức mà mang một sự chậm trễ ngắn giữa thời gian phơi nhiễm mang virus và sự lo ra của HIV trong máu. Trong thời gian “cửa sổ cơ hội” này, điều trị ARV cứng cáp dự phòng nhiễm toàn thân, từ đấy giúp người này giảm thiểu khỏi tình trạng “nhiễm HIV mạn tính”.

Mô hình thí nghiệm tiến trình gây bệnh trên động vật sở hữu chủng virus SIV, họ hàng của HIV, gây bệnh trên khỉ, chỉ ra rằng, sau thời điểm phơi nhiễm sở hữu HIV, tế bào miễn dịch tại địa điểm vào của HIV bị nhiễm trong vòng 24 giờ đầu. Tế bào bị nhiễm chuyển động tới vùng hạch kế cận trong hơn 24-48 giờ tiếp theo. Trong 5 ngày, HIV chắc chắn phát hiện thấy trong máu.

do vậy, ví như sử dụng ARV sớm sau phơi nhiễm vững chắc dự phòng nhiễm trùng toàn thân bằng bí quyết ngăn cản sự nhân lên của HIV trong 1 vài tế bào bị nhiễm ban đầu. Sau khoản thời gian duy trì ARV trong cơ thể trong 4 tuần, những tế bào bị nhiễm ban đầu sẽ bị cơ thể đào thải do cơ chế miễn dịch tế bào, kéo theo chính là sự thải trừ đại khái HIV ra khỏi cơ thể.

một nghiên cứu bệnh chứng vào năm 1997 cho thấy hiệu quả điều trị PEP giúp khiến cho giảm nguy cơ lây nhiễm 81% trường hợp dùng thuốc Zidovudine. Sau đấy, điều trị PEP dần được cải tiến nhằm tăng hiệu quả. WHO đang hướng dẫn tiêu dùng phác đồ 2 thuốc hoặc 3 thuốc, từ ấy nâng tỷ lệ thành công lên đến 95-99%. Hiệu quả của điều trị sẽ cao nhất trong vài giờ đầu sau thời điểm phơi nhiễm, giảm dần theo thời gian và được cho là không có hiệu quả sau mốc 72 giờ tính từ lúc phơi nhiễm.

thủ tục xử lý sau phơi nhiễm, điều trị PEP bao gồm:

Bước 1: Xử lý vết thương tại chỗ

• Đối có tổn thương da dẫn đến chảy máu: Xối ngay vết thương dưới vòi nước chảy. Để vết thương tự chảy máu trong 1 thời gian ngắn mà không nặn bóp. Rửa kỹ bằng xà phòng và nước sạch, sau đấy sát trùng bằng các dung dịch sát khuẩn (Dakin, Javel 1/10, hoặc cồn 700) trong thời gian ít nhất 5 phút.
• ví như phơi nhiễm qua niêm mạc mắt: Rửa mắt bằng nước chứa hoặc nước muối NaCl 0,9% liên tục trong 5 phút.
• Phơi nhiễm qua miệng, mũi: Rửa, nhỏ mũi bằng nước cất hoặc dung dịch NaCl 0,9 %. Xúc miệng bằng dung dịch NaCl 0,9 % phong phú lần.

Bước 2: Báo cáo người phụ trách và làm biên bản. Đánh mạnh nêu rõ ngày giờ, hoàn cảnh xảy ra, mô tả thông tin vết thương, mức độ nguy cơ của phơi nhiễm.

Bước 3: giới thiệu thông tin nguy cơ phơi nhiễm theo mức độ nông sâu của tổn thương và thể tích tiếp xúc.

Bước 4: thỏa thuận tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm. Đôi khi nhân viên y tế sẽ hỗ trợ cho các người bị phơi nhiễm bắt buộc tham gia xét nghiệm HIV. Trong tình huống người này đã biết về tình trạng nhiễm, buộc phải thu thập thông tin liên quan tới điều trị ARV của họ.

Bước 5: bằng lòng tình trạng HIV của người bị phơi nhiễm bằng xét nghiệm.

Bước 6: tư vấn cho người bị phơi nhiễm về nguy cơ nhiễm bệnh, điều trị dự phòng sau phơi nhiễm, thuốc và tác dụng phụ, công đoạn theo dõi….

Bước 7: Điều trị dự phòng bằng thuốc ARV liên tục trong 4 tuần. Đại khái các trường hợp phơi nhiễm với nguy cơ buộc phải được chỉ định điều trị ARV càng sớm càng tốt, từ 2-6 giờ tính từ khi phơi nhiễm và ko quá 72 giờ. Song song có việc giới thiệu thông tin tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm và người bị phơi nhiễm, tùy trường hợp, bác sĩ Chắn chắn tiếp tục điều trị cho đủ 4 tuần hay ngưng điều trị ARV tuỳ giả dụ.

Thuốc ARV.

Bước 8: theo dấu bằng xét nghiệm đè nén sau một tháng, 3 tháng và 6 tháng. Trên bình diện cùng đồng, khi có phơi nhiễm, yêu cầu chớp nhoáng đang chạy xử trí vết thương tại chỗ (nếu có) theo hướng dẫn trong bước một. Tiếp đó buộc phải mau chóng tiếp cận sở hữu cơ sở y tế có chuyên khoa nhiễm HIV (như bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh thành, khoa tham vấn hỗ trợ cùng đồng). Trường hợp khai thác được thông tin từ nguồn gây phơi nhiễm, phải lưu ý đến phác đồ điều trị ARV của họ. Các bước còn lại của thủ tục sẽ do nhân viên y tế tại cơ sở hỗ trợ.

những chi tiết ảnh hưởng lên hiệu quả của điều trị PEP bao gồm:

• Sự chậm trễ tiếp cận sở hữu ARV. Theo khuyến cáo của WHO, liều ARV lần thứ nhất buộc phải được sử dụng càng sớm càng thấp, trong vòng vài giờ đầu, chắc trước cả khi với kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV theo quy trình. Càng chậm tiếp cận ARV, hiệu quả dự phòng càng giảm.
• Sự kháng thuốc ARV của nguồn gây phơi nhiễm, vì vậy, phác đồ điều trị PEP tốt nhất bắt buộc được điều chỉnh cho say đắm có phác đồ mà bệnh nhân đang sử dụng (khuyến cáo là tiêu dùng thuốc khác mang thuốc bệnh nhân đang dùng). Phác đồ ưu tiên cũng được thay đổi cho phù hợp mang tỷ lệ kháng thuốc ARV lưu hành trong dân số. Ở Việt Nam, tỷ lệ kháng thuốc phác đồ 1 vẫn còn phải chăng, vì thế, phác đồ ưu tiên vẫn chính là phác đồ 1 cho những tình huống không rõ phác đồ ARV của nguồn gây phơi nhiễm.
• Sự tuân thủ của người bị phơi nhiễm: đề nghị tuân thủ ARV trong suốt 4 tuần điều trị cũng như quá trình theo dõi sau điều trị.

Lưu ý:

• Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm chỉ cần dùng trong các tình huống tai nạn bất ngờ, chứ không phải là một biện pháp dự phòng lâu dài.
• lúc phơi nhiễm xảy ra, tâm lý thoải mái là một chi tiết nhu cầu. Tâm lý tha hồ giúp cơ thể hoàn thành hiệu quả hơn mang thuốc, giảm thiểu ảnh hưởng và tác dụng phụ của thuốc ARV lên đời sống và sinh hoạt.

Thực tế, rất hiếm lúc ghi nhận mang nếu nào chuyển đảo huyết thanh từ âm tính sang dương tính sau thời điểm điều trị PEP. Mặc dù hiệu quả bảo vệ chẳng hề là 100%, song các chuyên gia trong lãnh vực này khẳng định đây là mũi nhọn rất cần thiết trong công cuộc đẩy lùi dịch HIV.

Theo khuyến cáo, việc quản lý phơi nhiễm trong cùng đồng nhắc chung chính là quản lý hành vi nguy cơ của bản thân mỗi người. Còn quản lý phơi nhiễm trong lĩnh vực y tế được gộp chung thành các bước trong thủ tục phòng ngừa phổ quát. Trong đó tiêu chí đó là xem hoàn toàn dịch tiết đều là dịch tiết nguy cơ và với thái độ kỹ lưỡng trong giao tiếp. đề nghị dùng hàng rào bảo vệ: kính, áo phòng hộ, mặt nạ y tế, găng tay. Vệ sinh tay trước và sau khoản thời gian thao tác. Thực hành tiêm an toàn. Kiểm soát môi trường máu và dịch cơ thể qua giai đoạn vệ sinh phòng ốc, dọn dẹp và xử trí lúc mang máu, dịch gây nhiễm. Xử trí những vật sắc nhọn như đầu kim, dao kéo...