Từng được sử dụng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong những bí ẩn vô cùng lớn nhất của con người - đang dần được giải mã nhờ nghiên cứu của những nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đã nhận biết ra rằng trí não có thể bị ám thị điều khiển để sai khiến cá thể người. Nhưng sau hàng thế kỷ dùng thôi miên để dẫn đến tê và chữa trị cho bệnh nhân, người ta vẫn chưa nguy cơ trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung tương đối cao độ khi môi trường xung quanh đã ra khỏi ý nghĩ của người được thôi miên? Các nghiên cứu gần đây đã giải mã được phần nào cơ chế ảnh hưởng của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn tới việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
10-15% người vô cùng lớn khá dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% tại những trẻ dưới 12 tuổi.
Trong những thí nghiệm mới của mình, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và các đồng sự đã ghi lại những thay đổi trong quá trình điều trị thông tin của não người. Thường thì thông tin mà cá thể người nhận được sẽ được chuyển đến khu vực cảm giác sơ cấp trong não, để từ đó lại được chuyển lên những vùng chức năng cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho biết, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống phần lớn gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là những gì con người nhìn, nghe cho rằng và tin vào là căn cứ trên quá trình xử lý thông tin từ trên xuống. Những dữ liệu tại mức điều trị sơ cấp có thể bị ghi đè lên căn cứ vào những kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm điều trị thông tin khá cao nhất. Mô hình điều trị thông tin này cũng giải thích do đâu thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá trình chữa bệnh thông tin từ trên xuống, có thể gây nên ám thị mạnh mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lý học tại Đại học Stanford, 10-15% người to lớn rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu trình chữa bệnh từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người nghiêm trọng khá khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học ở Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng biện pháp sử dụng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là những người khá dễ, nửa kia là các người rất khó bị thôi miên, nhìn các chữ cái ghi tên các màu tuy nhiên lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là các từ tiếng nước ngoài mà họ không cho rằng, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Tại những người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người thấy chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời gian giải quyết sự xung đột thông tin) không còn, họ có khả năng chỉ ra màu ngay lập tức. Còn với những người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan não của hai nhóm được so sánh với nhau đã cho nhận thấy sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, vùng thị giác trong não thường mã hóa những chữ cái hiển thị và vùng não chuyên dò tìm những xung đột thông tin đã không hoạt động. Quá trình chữa trị thông tin từ trên xuống đã áp đảo việc khắc phục của não (đọc và chữa bệnh thông tin trái ngược nhau) theo đúng trình tự từ dưới lên, thế nhưng điển hình xác điều đó xảy ra là gì vẫn còn là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ các hình ảnh của não cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học ở Đại học Harvard, con người nghĩ rằng các hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, tuy nhiên não lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó tùy trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là tại chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều gì đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.